30 januari 2023

Ter gelegenheid van ons nieuwe programma BACH spraken we met choreograaf Manuel Vignoulle over zijn stuk ANIMA. Het is een nieuwe choreografie (wereldpremière) die hij creëert met de dansers van Introdans.

De samenwerking tussen Introdans en Manuel Vignoulle gaat al een aantal jaren terug. Al eerder in New York maakte Manuel een choreografie waar hij een klein gedeelte uit één van de passies van Bach voor gebruikte. Roel Voorintholt, artistiek directeur van Introdans, zag dat stuk destijds in New York en vroeg die avond Vignoulle om mee te werken aan een voorstelling van Introdans, waarin de muziek van Bach centraal staat. “Ik vond het een heel goed idee,” zegt Vignoulle. “Het is de eerste keer dat ik een stuk maak waarin ik alleen de muziek van Bach gebruik.” 
 
Manuel deed ooit – in 2001 – als danser auditie bij Introdans, ondanks een blessure. Hij werd niet geselecteerd maar Manuel zegt hierover dat dit blijkbaar zo heeft moeten zijn en dat hij later alsnog terugkeert naar het gezelschap, maar dan als choreograaf. Sidi Larbi Cherkaoui vroeg hem eerder al om zijn hulp met het neerzetten van de choreografie Loin bij Introdans. Manuel had het hier gelijk naar zijn zin en hij vond de Introdans-dansers geweldig. “Repetitor Marlena kende ik al uit New York en zij vertelde Roel daarna dat ik ook choreografieën maakte. We hadden een goede klik met elkaar en de samenwerking was geboren.” Manuel maakte de choreografie EARTH als onderdeel van het Introdans-programma Aqua vorig seizoen. En nu keert hij terug met ANIMA. 
 
ANIMA 
Voor Vignoulle kwam de inspiratie voor ANIMA uit een persoonlijke reis die hij maakte. Hij houdt ervan om deze inspiratie en emoties in zijn werk te leggen en daarmee zoveel mogelijk mensen te inspireren. “Tijdens de eerste ideeën over ANIMA had ik een gesprek met Roel over hoe we als mensen terug kunnen gaan naar onszelf. Want veel mensen zijn elke dag zó geconditioneerd bezig in hun persoonlijke ratrace van het leven,” zegt hij. De blauwe pakken, die hij gebruikt in het stuk, zijn de vertaling hiervan. “We zijn mensen die allemaal als het ware in het harnas zitten van werken, werken en maar doorgaan en allemaal zijn we op zoek naar het behalen van ‘succes’. Maar wat is succes en waarom willen we dat zo graag bereiken? Het eerste stuk van ANIMA gaat vooral hierover. Het is een stuk dat letterlijk veel is, qua bewegingen en muziek, want ik wilde dat het heel erg binnenkomt bij het publiek.” In het tweede gedeelte wilde hij de tegenhanger daarvan laten zien en hoe mensen meer naar het innerlijke en gevoelige zelf kunnen gaan en dit ook kunnen laten zien.  
 
Persoonlijke reis 
Diezelfde reis naar je ‘inner self’ maakt Vignoulle ook, maar dan voor zichzelf. De afgelopen jaren was hij heel druk, maakte hij veel stukken en was altijd bezig met wat de volgende stap zou moeten zijn. Nu laat hij het leven meer gaan zoals het gaat. “Dat is wel nieuw voor me, ik weet niet waar het me gaat brengen, maar ik voel me nu al zoveel beter. Dus het werkt wel,” aldus Vignoulle.  
 
Inspiratie  
Op de vraag hoe überhaupt nieuwe ideeën voor stukken bij hem ontstaan vertelt Vignoulle dat hij niet een directe verhalenverteller is. “Er is wel altijd een bepaalde lijn waar te nemen. Mijn focus zit op emotie en ik wil een bepaald gevoel bereiken.” Vanuit een emotie starten zijn ideeën en vervolgens gaat hij op een speelse manier te werk. Hij legt uit: “Ik weet de bewegingen dan nog helemaal niet, maar ik zet de muziek aan, de dansers zijn er en ik begin met creëren. Ook al heb ik wel een bepaald vocabulaire waar ik mee werk, maar met de dansers samen krijg ik de meeste inspiratie. Ik ga dan met hen op zoek naar de bewegingen bij een specifiek gevoel. Het is geweldig om dan getuige te zijn van het ‘gevecht’ van de lichamen die dan als het ware ‘de ware ik’ creëren.” 
 
Creatieproces 
Er zijn meerdere uitdagingen vertelt Vignoulle. “Introdans is wat minder gewend om nieuwe stukken te creëren. De ene danser vindt dit creatieproces geweldig, de ander vindt het prettiger van tevoren de hele cast en de setting al te weten en het stuk dan te leren. In het creatieproces heb ik nog niet alle antwoorden op hun vragen. Ik leg ze dan uit dat hun persoonlijke input juist waardevol is voor mij, wat deze input en vertaling naar de dans op dat moment ook is. Het is dus belangrijk voor iedereen om mee te gaan in het creatieproces en te accepteren dat dingen ontstaan door ze te doen.” 
 
In ANIMA wilde Vignoulle ook nieuwe dingen uitproberen. “Liften, balanceren is al snel meer voor de mannen dan voor de vrouwen. Dat wilde ik in ANIMA juist anders en daar moesten sommige dansers best aan wennen. Soms was het een uitdaging voor ze maar die ervaring nemen ze dan altijd weer mee naar een volgende choreograaf die een keer hetzelfde van ze vraagt. Als ze dan achteraf tegen mij zeggen, ‘oh wauw ik wist niet dat ik dit kon’ dan is dat de grootste beloning voor mij.” 
 
Muziek en Bach 
“Wat geldt voor de creatie van mijn bewegingen geldt ook voor de keuze van de muziek. Die moet passen bij het gevoel dat ik wil bereiken. Die keuze was soms best lastig. Er zijn van bepaalde stukken Bach-muziek zoveel versies waar je uit kun kiezen en als ik bijvoorbeeld een zwaarder gevoel in het stuk wil leggen dan heb ik misschien ook meer bas nodig in de muziek.  
 
“Bach kan zo afgebakend en vierkant zijn,” zegt hij, “en ook een beetje saai. Bovendien is het zo enorm beroemd. Dus het was een uitdaging om zowel bepaalde beroemde muziekstukken te nemen, maar ook nog stukken waarmee ik het publiek kan verrassen.” De verschillende versies van de muziek van Bach woog hij vervolgens zorgvuldig tegen elkaar af. “Vaak als ik een nieuwe dans maak, dan weet ik de start en het middenstuk, maar het einde blijft lang een vraagteken, net als het leven, waarbij het einde ook niet uitgestippeld is.” De keuze voor de juiste Bach-muziek voor ANIMA hielp hem uiteindelijk bij het maken van het einde en vervolgens kon hij daarna de gehele choreografie vormgeven. 
 
Meerdere lagen 
“Ik verwacht veel van de dansers, maar zij ook van mij. Ik verwacht dat ze hun eigen lagen en hun eigen interpretatie in het stuk leggen. Dat is soms ook een uitdaging geweest, voor iedereen, want met het creëren van een nieuw stuk is er meestal weinig tijd. Ik heb mezelf en de dansers gedwongen om juist wel die tijd te nemen in het begin. Door vragen te stellen als ‘wat is je grootste angst’, ‘hoe reageer je wanneer er gevaar dreigt, word je juist gesloten of ga je veel praten’? Ik vraag dan aan de dansers dit op te schrijven zodat ze dit hebben als referentie; ‘wie ben ik, hoe reageer ik op dingen’, etc. Soms leg ik bepaalde stukken in een dans ook niet uit. Dat doe ik bewust om de dansers eerst te laten denken ‘wat zijn we aan het doen nu’? Maar uiteindelijk helpt me dit om een tweede of zelfs meerdere lagen van hen te krijgen. Dus als het stuk op een gegeven moment te complex voelt voor ze, dan kan ik samen met de dansers hierop teruggrijpen naar hun referentie en dus naar henzelf. Want bewegingen zijn mooi en fijn om naar te kijken, maar voor mij als maker blijft steeds de vraag of ze ook slaan op wat ik wil neerzetten en overbrengen.”    
 
Meer rust  
Als het gaat om het maken van nieuwe stukken, is Vignoulle nu veel minder carrièregericht. De druk om dingen te moeten bereiken is eraf. Hij legt uit: “Ik heb op een bepaalde manier meer rust gevonden in hoe ik te werk ga en ook in het aantal werken die ik doe per jaar. Ik vlieg het bovendien aan op een speelse manier; ik wil genieten van de dingen die ik doe. Als je altijd alleen maar perfectie nastreeft, zoals ik dat deed en soms doe, werkt dat alleen maar frustrerend en kun je niet meer genieten,” zegt hij. “Ik vind het nu veel belangrijker om na te denken en bezig te zijn met hoe we als mensen met elkaar omgaan, op een sociale manier. En ik hoop dat dit ook resoneert in mijn werk, samen met de dansers, maar ook met het publiek. Ik ben gelukkiger met de manier waarop ik het nu anders invul en ik denk ook veel meer na over de betekenis van het leven. Want waarom zijn we met elkaar niet bezig met hoe we elke dag nóg gelukkiger kunnen zijn?”