recensie Theaterkrant: De beheerste werkers van Krisztina de Châtel voelen onwerkelijk in weerbarstige politieke actualiteit
24 februari 2025
Recensie Theaterkrant
door: Fransien van der Putt
Canto Ostinato mag sommigen misschien wat afgedraaid in de oren klinken, de choreografie van Krisztina de Châtel speelt een prachtig spel met de huppelende en lyrische minimal music van Simeon ten Holt. Typhoon dateert uit 1986 en werd in de jaren negentig en begin 2000 voor het laatst uitgevoerd. Nu is het door Introdans hernomen en veroorzaakt een ware reis door de tijd.
Met gebalde vuisten en in slow motion bewegen de vijf dansers van links naar rechts over het podium, waar drie nog werkeloze industriële blazers staan opgesteld, en weer terug. Louter over paralellen bewegend, ontstaat er een menselijke machine. Als bij een vogelvlucht tijdens de trek of een wielerpeleton dat lange afstanden rijdt, wordt de kop gewisseld en worden ook voor het overige de bewegingen uiterst doelmatig onderling afgestemd.
Maar hier geen streep noch een grazige toendra in het vooruitzicht. Ondanks de charmante overalls en de beschermingsbrillen – nog op het hoofd, later voor de ogen – doet de inzet van de dansers geheel niet aan zware arbeid of een industriële context denken. De schoonheid van die ene frase en de variaties erop zorgen samen met de slow motion en de voor de huidige tijd uiterst geleidelijke (zeg maar: prachtig trage) opbouw voor een wonderlijke kalmte. Het is alsof De Châtel het spektakel in de muziek probeert tegen te werken en een onderliggende stilte, concentratie en vastberadenheid wil benadrukken.
Het relatieve tempo van de dansers ontrafelt de muziek en zingt de vele accenten los van het grondpatroon. De armen zwieren ingehouden door de lucht, de benen worden hoog opgetrokken en ver uitgestrekt, maar nooit vliegt er iets uit de bocht, alles blijft samengebald. Door het lage tempo zijn de weefpatronen – die ervoor zorgen dat er steeds weer nieuwe constellaties ontstaan vanuit de enkele frase én de variaties haast ongemerkt in elkaar overgaan – heel goed te volgen. De beheersing en de concentratie zijn in wonderlijke tegenspraak met de suggestie van dreiging die uitgaat van de machines.
Als de apparaten dan aangaan geeft de wind de dansers een prachtig extra zetje in de rug. Ook wordt nu duidelijk waarom zoveel van het bewegingsmateriaal zich op die ene lijn afspeelt, als in een plat vlak. De choreografie is geheel gericht op de frontale kracht van de wind. Het werk van de fotograaf Muybridge en zijn analoge bewegingsanalyses komt ook naar boven: de wonderbaarlijke ervaring van bewust te kunnen kijken naar wat mensen en dieren onbewust en onwillekeurig doen.
Naarmate de windkracht meer bezit neemt van het podium, beginnen ook diagonalen een rol te spelen en worden de extra passen die dansers moeten doen in de overgang van patronen weldegelijk spectaculair. Haast ontstaat er dan iets dwarrelends in Typhoon, maar nooit geeft De Châtel toe aan iets dat op gezwier lijkt of een blad in de wind. Sensationeel is ook het tijdelijk uitzetten van de muziek, alsof iemand even aan de volumeknop draait, waardoor de dansers op eigen kracht en ritmegevoel de klus moeten klaren, niet meer worden opgestuwd door de muziek.
Angelica Villalon, Gabriel Parra Guisado, Juliette Jean, Mark van Drunick en Nina Dijkman worden niet van hun voeten geblazen, steeds weten ze elkaar synchroniserend te vinden. Dansen zou je kunnen omschrijven als een uitgestelde en geoefende vorm van vallen, iets dat in Typhoon op een hele mooie manier tastbaar wordt, juist in het uitstel. De wind als tegenkracht maakt de ruimte tastbaar en de dans mogelijk.
De grote afwezige in de voorstelling is het pamflet, of het verhaal, de slagzin of een vijandbeeld. Je zou vanwege de weerbarstige politieke actualiteit aan van alles kunnen denken, maar Typhoon is gericht op het stamina van de dansers, de samenwerking van beheerste werkers ten aanzien van een even concrete als abstracte kracht. Dat geeft Typhoon ook iets onwerkelijks, als van een andere planeet, of liever, van een andere tijd. Wie de recensies van destijds wil teruglezen, of de oerversie op een korrelige video wil terugzien, kan daarvoor terecht op de website van Krisztina de Châtel.
