recensie het Parool TYPHOON: Dansen tegen de gure wind in
24 februari 2025
door: Wendy Lubberding
Choreografe Krisztina de Chatel laat haar dansers keer op keer dansen met de elementen. Haar minimalistische dansvoorstelling Typhoon stamt uit 1986 maar is in het huidige (politieke) klimaat plots weer even relevant als toen.
Veertig kleine lampen hangen in acht rijen van vijf boven de dansvloer. Rechts op die vloer staan drie manshoge industriële ventilatoren. Ze zijn gericht naar links, waar vijf dansers in zwarte overalls naast elkaar op een rij staan. Ze laten gecontroleerd en met gebalde vuisten hun langs het lijf gestrekte armen tot schuin voor hun romp uitslaan terwijl ze rechtstandig iets achteroverhellen, dan tot achter hun romp terwijl ze iets vooroverhellen. Net of ze zich even aanpassen aan een opstekende wind. Dan vallen de pianoklanken van Canto Ostinato van Simeon ten Holt in en zet de eerste een stap naar rechts. In een vlak land als het onze speelt de wind altijd een spel met onze menselijke activiteit. Dat gegeven werkte de Nederlands-Hongaarse choreograaf Krisztina de Chatel al in 1986 uit in de minimalistische dansvoorstelling Typhoon. Nu studeerde ze het werk opnieuw in met de dansers van Introdans. De ventilatoren waren indertijd een zet van beeldend kunstenaar Peter Vermeulen, en nog altijd boeit de wind die ze opwekken. Niet alleen omdat die de dansers zo’n weerstand biedt, maar ook omdat die zo’n vast gegeven is in het leven hier aan de Noordzee. Zeker nu we het klimaat zien veranderen en heftige stormen vaker voorkomen. En figuurlijk geldt die uitspraak evenzeer – er waait een stevige wind van rechts. De lichamen van de dansers verhouden zich daartoe zoals individuen in de samenleving dat moeten: wind mee als dat je ding is, en voor wie dat niet geldt, toch doorbikkelen, met zoveel waardigheid en controle als je kunt.
Gebalde vuist
De dans maakt ruimte om over dit soort aspecten te mijmeren. Al gaat het om minimalistische dans, dat wil niet zeggen dat er weinig wordt bewogen; de dansers hebben een minutieus telschema om hun repeterende bewegingen keer op keer te laten verschuiven, waardoor je soms ongemerkt in een andere energie terechtkomt. Dat kan al zitten in het openen van de gebalde vuist.
Soms gaan twee dansers even gelijk op; hoofd naar beneden, een arm recht naar voren, de andere recht naar achter, door de knieën zakkend en weer omhoog. Dan zet een ander een pas bij, vormt zich een nieuw koppel, en gaat de eerste weer een eigen weg. De Chatel, inmiddels de 80 gepasseerd, behoort tot de toonaangevende choreografen in ons land. Keer op keer heeft ze de mens met de elementen laten dansen. Het is mooi en zeer terecht dat Introdans haar werk in het repertoire opneemt, zodat het niet vergeten wordt.
